Bijnieren en astma

De bijnieren bevinden zich in de buik en liggen als een kapje bovenop de nieren. De bijnieren produceren het hormoon cortisol. Cortisol stelt het lichaam in staat om fysiek adequaat te reageren op stressvolle situaties. Wanneer de bijnieren dit niet zouden doen dan zou men niet kunnen overleven. Deze reactie (respons) is namelijk noodzakelijk. Wanneer de bijnieren niet goed meer werken of helemaal niet meer dan voelt men zich verzwakt, vermoeid, heeft last van diarree, verkleurd tandvlees en kan in het ergste geval overlijden.

De Hypothalamus-Hypofyse-bijnier as (HPA) is een belangrijk hormonaal systeem dat verantwoordelijk is voor het reguleren van de respons op stress. Deze as stuurt een complex samenspel aan tussen de hypothalamus in de hersenen, de hypofyse in de hersenen en de bijnieren.

Wanneer er te veel cortisol aanwezig is, bijvoorbeeld door het gebruik synthetische corticosteroïden zoals Prednison of Dexamethason, dan remt dit mechanisme de cortisol productie af om een overschot te voorkomen. Daarom is het altijd belangrijk om een Prednison of Dexamethason af te maken. Wanneer iemand langer dan een maand Prednison of Dexamethason heeft gebruikt moeten de bijnieren weer wennen en opgang komen om zelf weer voldoende corticosteroïden te produceren. Hierdoor is het belangrijk dat er een afbouwschema wordt gebruikt zodat het lichaam langzaam zelf de productie en afgifte weer kan oppakken.

Ziekte van Addison

Naast bovenstaande aandoeningen kan ook de ziekte van Addison leiden tot een te laag Cortisolgehalte. De ziekte van Addison is vaak het gevolg van een auto-immuunziekte. Bij een auto-immuunziekte keert het lichaam zich tegen de eigen cellen, het valt zichzelf aan. Vroeger was Tuberculose vaak de oorzaak van deze ziekte. Tegenwoordig is dat niet meer het geval.

Mensen die de ziekte van Addison hebben moeten levenslang hormonen (corticosteroïden) slikken. Doen zij dat niet dan kan dit levensbedreigend zijn. Wanneer iemand niet (meer) in staat is om tabletten te slikken dan kan er een noodinjectie met cortisol (Solu-Cortef) toegediend worden. Deze injectie moet iemand altijd meenemen zodat deze in de buurt is als het nodig is.

Neemt iemand te weinig of te laat Cortisol dan komt hij of zij in een zogenaamde  ‘Addisoncrisis’ krijgen. Hierbij kan het lichaam het gebrek aan Cortisol niet opvangen waardoor iemand last kan krijgen van onder andere;

• Diarree
• Misselijkheid
• Duizeligheid
• Vermoeidheid
• Spierzwakte
• Braken
• Koorts
• Sufheid
• Bewustzijn verlies

Een Addisoncrisis kan worden veroorzaakt door factoren zoals een zware griep, ernstig bloedverlies, hoge psychische stress of een val of ongeluk.

De ziekte van Addison is chronisch en gaat daardoor nooit meer over.

Overschot aan cortisol

Soms maakt het buitenste deel van de nieren (de schors) teveel Cortisol aan. Dit heet het Syndroom van Cushing. Dit syndroom heeft veel effect op verschillende weefsels en organen, waardoor het grote invloed heeft op het leven van iemand met het syndroom van Cushing.

Symptomen

Symptomen die passen bij het syndroom van Cushing zijn onder andere gewichtstoename, zwakke spieren en een kwetsbare huid die snel blauwe plekken of scheurtjes vertoont. Daarnaast kunnen mensen last hebben van een hoge bloeddruk, botontkalking (osteoporose) en psychische klachten, zoals depressie. Verder komen verhoogde bloedsuikerwaardes en een opgezet, rood gezicht (vollemaansgezicht) vaak voor.

Oorzaken

Er kunnen verschillende oorzaken zijn om het syndroom van Cushing te ontwikkelen. Een oorzaak is bijvoorbeeld een gezwel in de bijnieren zelf, een klein (goedaardig) gezwel in de Hypofyse, of en dat komt zelden voor, een gezwel ergens anders in het lichaam. Ook langdurig gebruik van hoge doses corticosteroïden zoals Prednison en Dexamethason kunnen een oorzaak zijn voor het ontstaan van het syndroom van Cushing.

Diagnose van het syndroom van Cushing

Door bloed, urine (plas) en speeksel te onderzoeken in het laboratorium kan worden vastgesteld of iemand het syndroom van Cushing heeft.  Vaak worden er daarna nog scans van de hypofyse of bijnieren gemaakt als blijkt dat er uit de laboratoriumonderzoeken komt dat het syndroom van Cushing is vastgesteld.

Syndroom van Cushing, en dan

Wanneer iemand het syndroom van Cushing heeft wordt  hij of zij aan de hypofyse of de bijnieren geopereerd. Dit is afhankelijk van waar de oorzaak zit. Veelal wordt er vooraf medicijnen gegeven om de cortisolproductie in de bijnieren te remmen. Als de operatie succesvol is geweest verdwijnen veel klachten binnen ongeveer een jaar. Dit kan een zware en moeilijke tijd zijn voor mensen aangezien zij erg last kunnen hebben van onttrekkingsverschijnselen. Het lichaam (en geest) moet wennen aan het verminderde cortisol gehalte in het bloed. Om dit zo mild mogelijk te laten verlopen wordt vaak tijdelijk Hydrocortison gegeven. Dit kan weer leiden tot (pan)hypopituïtarisme (verstoorde hormoonhuishouding).

De kwaliteit van leven van mensen met het syndroom van Cushing kan erg beïnvloed worden. Vaak moeten zij hun hele leven medicijnen blijven gebruiken, omdat de symptomen terug kunnen komen als zij dat niet doen. Daarnaast blijven zij hun hele leven onder controle bij de Endocrinoloog/Internist.  Tevens hebben deze mensen vaak last van meer buikvet en vet op de romp. Hier kan helaas niets aan gedaan worden. Dit kan leiden tot vooroordelen en stigma’s terwijl men hier niets aan kan doen. Diëten heeft geen zin, omdat het een gevolg is van de hormonale disbalans.

De bijnieren en astma

Wellicht vraag je je nu af; ’Wat heeft dit allemaal met astma te maken?’’

Het kan zijn dat door lang en veel gebruik van (extra) corticosteroïden het lichaam ontregeld raakt en daardoor zelf te weinig cortisol gaat aanmaken.

Het is daarom van belang om met jouw longarts/longverpleegkundige te bespreken hoe bijvoorbeeld een prednison (stoot)kuur af te bouwen en of welke risico’s medicijnen kunnen hebben op zowel de korte als de lange termijn.