Patiënt maakt veelal geen actieve keuzes tijdens het zorgproces

Er is voor patiënten veel informatie te vinden over behandelingen en zorgaanbieders, zodat zij zelf passende zorg kunnen kiezen. Onder patiënten is behoefte aan deze informatie, maar toch wordt de beschikbare informatie vaak niet gebruikt. Dat kan ermee te maken hebben dat patiënten niet altijd de juiste informatie op het juiste moment in het zorgproces vinden. Het is lastig om de juiste informatie aan te bieden vanwege de diversiteit aan patiënten en hun situaties. Dit blijkt uit literatuuronderzoek van het Nivel.

Op meerdere momenten in het zorgproces kunnen patiënten keuzes maken. Ze kunnen bijvoorbeeld de zorgaanbieder of een behandeling kiezen. Beleidsmakers besteden veel aandacht aan de informatievoorziening voor patiënten, waarmee zij patiënten stimuleren een actieve rol in te nemen bij het zorgproces. Daarbij is ook steeds meer aandacht voor het kiezen van passende zorg. De meeste patiënten leunen bij het maken van een keuze sterk op het advies van de (huis)arts, meer dan op andere informatievoorzieningen.

Informatiebehoefte komt niet altijd overeen met daadwerkelijk zoekgedrag
Er zijn veel bronnen beschikbaar waar patiënten informatie over zorgaanbieders of behandelingen kunnen vinden. Verschillende onderzoeken laten zien dat mensen vaak behoefte hebben aan dergelijke informatie ten behoeve van hun zorgproces. In wisselende mate zoeken patiënten deze informatie ook daadwerkelijk op; zij zoeken daarbij vaker naar informatie over behandelingen dan over zorgaanbieders. In de praktijk zien we echter dat keuzes lang niet altijd bewust worden gemaakt of de informatie hier niet voor wordt gebruikt. Het blijkt dus niet vanzelfsprekend dat de patiënt op zoek gaat naar informatie om de juiste zorgkeuze te maken. Verklaringen hiervoor kunnen zijn dat patiënten familie of vrienden volgen in hun zorgkeuze, of dat zij juist graag de expert, zoals de arts, volgen. Ook is niet altijd de juiste informatie op het juiste moment beschikbaar.

Diversiteit tussen patiënten en hun situaties
Het is lastig om de juiste informatie op het juiste moment in het zorgproces beschikbaar te maken voor de patiënt. Een van de redenen daarvoor is de grote diversiteit aan patiënten en zorgsituaties. Niet iedereen heeft dezelfde informatie nodig op hetzelfde moment in het proces, elk situatie is uniek. Daarnaast vereist het maken van keuzes en betrokkenheid in het zorgproces ook bepaalde (gezondheids)vaardigheden van zowel patiënten als artsen. Er is een grote groep patiënten die moeite heeft met het vinden, begrijpen en toepassen van informatie. Het is daarom belangrijk om informatie geschikt te maken voor deze mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden.

Hele traject van de patiënt in kaart brengen
Rondom het keuzeproces van patiënten zijn nog veel openstaande vraagstukken. Vragen als wat de patiënt precies nodig heeft bij het kiezen van een zorgaanbieder, of wat de informatiebehoefte is rondom samen beslissen, het proces waarin arts en patiënt samen een besluit nemen voor een behandeling. Het is dan ook nog onvoldoende helder hoe patiënten het beste te ondersteunen zijn bij het kiezen van passende zorg. Daarvoor is het raadzaam verder onderzoek te doen. Zo zou het goed zijn om het hele traject van de patiënt (patient journey) in kaart te brengen en om onderzoek te doen in een daadwerkelijke zorgsetting.

Over het onderzoek
Voor dit onderzoek hebben we een beknopte inventarisatie van de wetenschappelijk literatuur gedaan wat betreft de kennis van het keuzeproces van patiënten, de informatiebehoefte daarbij en de (effecten van) informatievoorziening. Deze inzichten plaatsten we in het licht van passende zorg voor patiënten. In aanvulling daarop hebben we gesproken met zes experts op het gebied van het zorgproces van patiënten en twee experts op het gebied van gedragsverandering buiten het domein van de zorg.

Bron: Nivel