Waarom een slechte luchtkwaliteit onze gezondheid zo schaadt

De lente is weer begonnen en dat betekent – als het goed is – warmer weer en minder regenbuien. Maar wat betekenen die wisselingen van weersomstandigheden eigenlijk voor de kwaliteit van onze lucht?

Het RIVM publiceerde onlangs nieuwe cijfers over de Nederlandse luchtkwaliteit. Door de lockdown van het afgelopen jaar werd pijnlijk duidelijk hoeveel impact het verkeer heeft op de kwaliteit van onze lucht. Vooral in grote steden liep de luchtvervuiling het snelst terug.

Naast het verkeer hebben ook industriegebieden en landbouwbedrijven een slechte invloed. Vervuilde lucht is slecht voor onze gezondheid en kan onder meer leiden tot hart- en longproblemen, hart- en vaatziekten en ademhalingsproblemen. Hoeveel last wij hebben van die vervuilde lucht is mede afhankelijk van het weer.

Regen spoelt de lucht schoon

Dat zegt Guus Velders, onderzoeker bij het RIVM en hoogleraar luchtkwaliteit en klimaatinteracties aan de Universiteit Utrecht. “Als het regent wordt de lucht als het ware schoongespoeld. Met een westenwind waait schone lucht mee, het tegenovergestelde is aan de hand als de wind aanwaait vanaf het Roergebied.”

Het hangt dus van het weerbeeld af hoeveel vervuilde lucht je inademt. “Hierbij zijn twee factoren van belang”, zegt Michiel van Weele, onderzoeker bij het KNMI. “De dikte van de onderste luchtlaag en de windsnelheid.” Is de onderste luchtlaag heel dun – dat is voornamelijk het geval in de winter – dan blijven vervuilende stoffen als fijnstof dichtbij hangen, legt Van Weele uit. “Datzelfde zie je als het niet of nauwelijks waait.” Het komend voorjaar is daarbij een periode met extra veel pollen in de lucht. Hooikoortspatiënten ervaren de verschillen in weersomstandigheden dan elke dag.

Het lijkt altijd te waaien

Wij wonen in een land waar het nooit heel lang droog is en waar de wind altijd lijkt te waaien. Dat betekent dat wij zelf veelal weinig last ervaren van de vervuilende stoffen die door ons eigen toedoen in de atmosfeer belanden. “Die waaien namelijk heel snel ons land weer uit”, aldus Van Weele. “Maar vervuilde lucht afkomstig uit Duitsland en Polen waait bij een stevige oostenwind ook net zo snel ons land weer binnen.” Als de weersverwachtingen ongunstig zijn voor het verwaaien van vervuilde lucht verstuurt het RIVM een stookalert waardoor woongebieden extra worden ontlast. Bij een stookalert wordt gevraagd om die dag geen hout te verbranden in of rondom het huis.

Geen enkel land heeft dus de volledige zeggenschap over de eigen luchtkwaliteit. “Daarom is het zo belangrijk om goede afspraken te maken in Europa”, zegt Velders. De hoogleraar wil tevens het belang benadrukken van het zoveel mogelijk terugdringen van de menselijke uitstoot en het nemen van maatregelen die luchtverontreiniging tegengaan. Dan maakt het tenslotte niet uit hoe hard de windkracht is, schoon is de lucht in ieder geval wel. “Dat kan bijvoorbeeld door het verkeer zoveel mogelijk uit de stad te halen en het openbaar vervoer te verduurzamen en het gebruik ervan te stimuleren. De toenemende populariteit van elektrische auto’s is hierbij ook een goede ontwikkeling.”

Wat als we straks weer naar kantoor gaan

Het is moeilijk te zeggen hoelang de positieve effecten van de lockdown op onze luchtkwaliteit nog zullen voortduren. Blijven de mensen meer thuiswerken, of gaan we zo meteen weer volop naar kantoor? Wel is duidelijk dat we ook na een jaar lang minder verkeer, weliswaar een stuk schonere lucht hebben ingeademd, maar we nog steeds niet aan alle eisen van de wereldgezondheidsorganisatie voldoen. De cijfers van het CBS laten zien hoe de uitstoot ondanks politieke beloften en de coronacrisis nog steeds 0,5 procent te hoog is.

We kunnen er dus wel van balen als de zoveelste regenbui op ons neerplenst of als we opnieuw bijna van onze fiets worden gewaaid. Het vaak zo onstuimige weer werkt regelmatig ook in ons voordeel. Hooikoortspatiënten weten dit uit eigen ervaring.