Wanneer worden corticosteroïden bij astma voorgeschreven?

Bij mensen met astma kunnen corticosteroïden worden ingezet als ontstekingsremmer. De corticosteroïden maken het luchtwegweefsel minder gevoelig voor prikkels en hebben een remmend effect op de lichamelijke reactie op allergenen. Ook bij hooikoorts of eczeem kunnen corticosteroïden onderdeel uitmaken van de behandeling.

Er zijn verschillende manieren waarop corticosteroïden toegediend kunnen worden bij astma:

• Als een puffer (inhalator): In de vorm van een dosisaerosol of poederinhalator wordt het medicijn ingeademd. Dit zijn voor astma de zogenoemde luchtwegbeschermers ofwel ontstekingsremmers. Deze worden ook wel inhalatiecorticosteroïden (ICS) genoemd. Op deze manier heeft het medicijn direct effect in de longen. Voor meer informatie hierover, kijk op onze pagina over luchtwegbeschermers. Voor astma (bij volwassenen en kinderen vanaf 12 jaar) zijn inhalatiecorticosteroïden (ICS) een belangrijke basisbehandeling (onderhoudsbehandeling) om het risico op ernstige longaanvallen (astma-aanvallen) te verminderen. De dosering kan per persoon verschillen. Voorbeelden van ICS (de werkzame stof) zijn: beclometason, budesonide, ciclesonide en fluticason.
• Als een pil (oraal): Dit noemt men systemische opname, wat betekent dat het medicijn door het hele lichaam gaat en niet alleen in de longen effect heeft. Ze worden ook wel orale of systemische corticosteroïden genoemd (OCS). Orale corticosteroïden kan worden voorgeschreven bij ernstig astma als de basis astmamedicijnen in een hoge dosering niet voldoende werken. Een OCS kan door je arts als stootkuur worden voorgeschreven of voor langdurig gebruik. Als stootkuur gebruik je corticosteroïden gedurende enkele dagen tot enkele weken. Bij langdurig gebruik kun je het een aantal maanden tot jaren of als onderhoudsdosering gebruiken. Er zijn veel verschillende soorten OCS, voorbeelden van werkzame stoffen zijn prednison, prednisolon, dexamethason, hydrocortison, cortison, betamethason en methylprednisolon.
• Via een infuus (intraveneus): Hier is sprake van als er grotere hoeveelheid of een stootkuur  nodig is. Dit wordt pas gedaan als het via een puffer of als pil niet voldoende werkt. Meestal wordt je dan met een longaanval (astma aanval) in het ziekenhuis opgenomen. Ook via een infuus is het een systemische corticosteroïden (OCS).

Bijwerkingen van corticosteroïden

Het gebruik van corticosteroïden kan bijwerkingen geven. De kans hierop is groter bij langdurig gebruik. Ook hangt de mate van bijwerkingen af van de manier van toediening. Lokale manieren van toedienen (zoals door te inhaleren ofwel ICS) hebben meestal minder bijwerkingen dan bijvoorbeeld innemen van corticosteroïden via een pil of infuus (systemisch corticosteroïden ofwel OCS). Vanwege de grote kans op (ernstige) bijwerkingen maakt je arts samen met jou telkens de afweging of het gebruik van systemische corticosteroïden (OCS) noodzakelijk is voor jouw behandeling. Ook zal je arts altijd streven naar een zo laag mogelijke dosering voor een zo kort mogelijke tijd.

Veel voorkomende bijwerkingen (bij langdurig OCS gebruik) zijn:

• Grotere kans op infecties
• Dunnere huid met striae (groeistrepen)
• Langzamere wondgenezing, sneller blauwe plekken
• Vochtophoping, opgezwollen enkels of voeten (oedeem)
• Gewichtstoename (vooral in gezicht en romp)
• Toename van de eetlust, veranderingen in de vethuishouding
• Hoge bloeddruk
• Overmatige haargroei en acne
• Maag- en darmklachten, maagzweer
• Spierzwakte of vermoeidheid
• Ontstaan van of ontregelen van suikerziekte (diabetes)
• Botontkalking (osteoporose)
• Verhoogde oogboldruk, staar, minder goed of wazig zien
• Menstruatieproblemen (bijvoorbeeld vermindering of uitblijven ervan)
• Psychische problemen zoals stemmingswisselingen, persoonlijkheidsveranderingen, psychoses of verwardheid
• Achterblijven van de groei bij kinderen

Heb je veel last van bijwerkingen of maak je, je hier zorgen over? Bespreek dit dan met je zorgverlener.

Langdurig gebruik van systemische corticosteroïden

Stop nooit zelf met het gebruik van corticosteroïden. Wanneer je langdurig systemische corticosteroïden (OCS) gebruikt, maakt je eigen lichaam minder bijnierschorshormonen aan. Je zorgverlener zal afhankelijk van de dosering een afbouwschema met je afspreken. Als je een korte stootkuur hebt (minder dan twee weken), is het afbouwschema veelal korter of is afbouwen niet nodig. Stop nooit zelf met systemische corticosteroïden (OCS), maar bespreek dit altijd eerst met je zorgverlener!

Als de systemische corticosteroïden (OCS) gestopt zijn, kan het zijn dat eventuele bijwerkingen nog ongeveer 2 tot 3 dagen aanhouden.

Het lichaam heeft na het stoppen van de behandeling ongeveer een half jaar nodig om de normale productie van bijnierschorshormoon weer op peil te brengen, afhankelijk van de duur van de behandeling.

Addisoncrisis

Acuut stoppen met systemische corticosteroïden (OCS) kan gevaarlijk zijn, omdat het bijnierschors eerst weer op gang moet komen. Het acuut stoppen met deze medicijnen kan daardoor leiden tot een bijniercrisis, ook wel Addisoncrisis genoemd. Dit kan klachten geven als vermoeidheid, concentratieproblemen, spierzwakte, somberheid, gebrek aan eetlust, duizeligheid en verwardheid. In ernstige gevallen kan het leiden tot misselijkheid, braken, buikpijn en diarree, koorts, slaperigheid, sufheid, zwakte en flauwvallen. Een bijniercrisis kan levensbedreigend zijn. Je arts zal je bij langer gebruik dan twee weken daarom altijd een afbouwschema geven.

Bij het langdurig gebruik van systemische corticosteroïden (OCS) is het belangrijk om bij stressvolle gebeurtenissen (zoals koorts, een infectie of ongeval, zware lichamelijke inspanning, een operatie, een bevalling of emotionele stress) alert te zijn op symptomen van een bijniercrisis. Dit omdat je lichaam dan extra bijnierschorshormoon nodig heeft en je lichaam dit niet aanmaakt als de bijnierschors stilligt door corticosteroïdengebruik.