Astma in de kinderopvang

Welke prikkels zijn er voor een kind met astma in de kinderopvang?

Bij baby’s en peuters zijn virussen een belangrijke trigger voor astmaklachten. Daarnaast kunnen astmaklachten ontstaan doordat de longen reageren op bepaalde prikkels. Prikkels kunnen allergisch en niet-allergisch van aard zijn.

Hebben kinderen met astma medicijnen nodig als ze op de kinderopvang zijn?

Waar moet je op letten als je een kind met astma opvangt?

Waar moet je aan denken in het contact met ouders van een baby/peuter met astma?

Allereerst is het natuurlijk van groot belang om goed en duidelijk te communiceren met de ouder(s) van de baby of peuter. Een aantal tips daarbij zijn:

Maak concrete afspraken met de ouder(s) over wanneer medicijnen gegeven moeten worden. Vraag ze daarbij of zij iedere keer als de baby/peuter gebracht wordt aan willen geven of en wanneer medicijnen gegeven dienen te worden.
Maak ook concrete afspraken met de ouder(s) over wanneer ze gebeld willen worden (bijvoorbeeld bij welke klachten of wanneer medicijnen niet binnen een bepaalde tijd werken).

Hoe vertel je over astma aan kinderen in de kinderopvang?

Werk je op een peutergroep of peuterspeelzaal en heb je een kind met peuterastma/astma-gerelateerde klachten in je groep? Maak dit dan ook bespreek met de andere kinderen. Zeker als het opvalt dat het kind wel eens benauwd is, vaker hoest of moet puffen. Heb je een beeldscherm of digibord op je groep? Dan kun je daarvoor onze webpagina voor kinderen van 0-6 jaar gebruiken. Je vind op deze pagina ook kleurplaten om uit te printen. Verder vind je hier het boekje Anna heeft astma. Hierin wordt aan kinderen uitgelegd wat (ernstig) astma is.

Bijna één op de drie baby’s en peuters hebben symptomen van astma, te weten benauwdheid, hoesten, kortademigheid en/of een piepende ademhaling. Dit houdt in dat er in iedere groep in de kinderopvang en bij iedere gastouder wel één of meer kinderen met astmasymptomen zitten. Dit kan gediagnosticeerd zijn als peuterastma, maar soms blijft die diagnose uit en worden het astma-gerelateerde klachten genoemd. Er wordt van peuterastma gesproken als kinderen jonger dan vier jaar in perioden, vooral als ze verkouden zijn, klachten krijgen zoals een piepende ademhaling, benauwdheid en hoesten. Kenmerkend is dat deze klachten alleen optreden in periodes van enkele dagen tot weken. Tussen deze periodes zijn de kinderen klachtenvrij. De klachten van peuterastma lijken sterk op de klachten van astma bij kinderen vanaf zes jaar. Ook de behandeling van peuterastma is vergelijkbaar met die van astma bij na het zesde levensjaar. Er is echter een belangrijk verschil. Astma die gediagnosticeerd wordt vanaf zes jaar is bijna altijd een chronische ziekte die levenslang aanwezig blijft. Daarentegen is ruim de helft van de kinderen met peuterastma blijvend klachtenvrij als ze de leeftijd van vier tot zes jaar bereiken.

Wil je meer weten over peuterastma en de daarbij horende klachten en behandelingen? Kijk dan hier.

Een baby of peuter met peuterastma of astma-gerelateerde klachten op de kinderopvang kan soms wat extra zorg nodig hebben. Dit kan zijn omdat er medicijnen gegeven moeten worden, maar ook omdat het extra belangrijk is de ouder(s) van de baby of peuter een gerust gevoel te geven. Je baby of peuter het benauwd zien hebben, kan beangstigend zijn en extra zorgen met zich meebrengen als je hem/haar achterlaat bij de opvang. Niet alleen voor de ouder(s) kan dit spannend zijn, maar ook voor medewerkers in de kinderopvang. Want wat heeft een baby of peuter met peuterastma voor (extra) zorg nodig? Hoe zie je of een baby of peuter het benauwd heeft? Wanneer heeft de baby of peuter extra medicijnen nodig? En wanneer bel je de ouder(s)? Om jou als medewerker in de kinderopvang hier extra houvast in te bieden, vind je op deze pagina veel informatie over waar rekening mee te houden als je een baby of peuter met peuterastma opvangt. Daarnaast vind je op deze pagina een heleboel tips, die je op weg kunnen helpen. Bij vragen en/of opmerkingen mag je altijd contact met ons opnemen.

Symptomen van peuterastma

Om te zien of een baby of peuter last heeft van benauwdheid of van een toename van de astmaklachten, is het handig om te weten welke symptomen erbij peuterastma/astma-gerelateerde klachten horen. Het meest voorkomend zijn:

Benauwdheid, dit kun je herkennen aan:
- Veel sneller ademen dan normaal, ook bij rustig zitten of liggen.
- Slechts een paar woorden kunnen zeggen tussen twee ademteugen of niet kunnen drinken door het snelle ademhalen.
- Het bij inademing intrekken van de huid bij de borstkas tussen de ribben of in de hals.
- Het meebewegen van de neusvleugels bij het ademhalen.
Veel moeite met ademhalen.
Snel kortademig zijn, bijvoorbeeld bij flinke inspanning (zoals druk spelen, veel of snel kruipen of lopen of rennen).
Hoesten (vaak ook ’s nachts), slijm op hoesten.
Een piepend, brommend, zagend of pruttelend geluid bij het ademhalen.
Snel uitgeput zijn, vermoeidheid.

Echter kan het per baby/peuter verschillen welke klachten bij hem/haar het meest aanwezig of herkenbaar zijn. Bespreek met de ouder(s) welke klachten het meest voorkomen bij de baby/peuter die je opvangt.

Prikkels bij peuterastma/astma-gerelateerde klachten

Niet-allergische prikkels

Niet-allergische prikkels kunnen bijvoorbeeld zijn:

Het weer
- Mist, vocht, regen en kou
- Veranderingen in het weer
- Sterke temperatuurwisselingen
Stoffige omgevingen
Rook, zoals tabaksrook en bak- en braadlucht
Schimmels
Sterke geuren, denk hierbij aan parfum, deodorant, schoonmaakmiddelen, wasverzachter, haarlak en andere verzorgingsproducten
Stress/emoties
Flinke fysieke inspanning

Allergische prikkels

Veelvoorkomende allergieën bij baby’s en peuters zijn:

Huisstofmijt
Huisdieren, zoals honden, katten en knaagdieren
Pollen van bomen en grassen
Voedselallergieën (veelvoorkomend: koemelk, ei en pinda’s/noten)

Waar je misschien niet aan denkt bij allergieën:

Baby’s en peuters kunnen ook allergisch zijn voor (echte) kerstbomen. Kies je daarom voor een neppe variant, bedenk je dan dat deze veel stof kunnen bevatten.
Bloemen en bijvoorbeeld paastakken kunnen ook voor allergische reacties zorgen.
Pollen van bomen en grassen komen binnen door open ramen en deuren. Is een kind daar erg allergisch voor, dan kan dit de astmaklachten verergeren.
De allergenen die huisdieren verspreiden, kunnen ook aan kleding zitten en op die manier voor het verergeren van astmaklachten zorgen. Heb je als medewerker een huisdier, sta daar dan even bij stil als je een baby of peuter opvangt met een allergie voor dat type huisdier.
Heb je een baby- of peuter met een voedselallergie op je groep? Vraag dan aan de ouder(s) of het kind er ook last van heeft als andere kinderen het in zijn/haar nabijheid eten. Soms kunnen alleen al sporen van een bepaald allergeen astmaklachten verergeren.
Wordt er op jouw opvanglocatie regelmatig getrakteerd door andere kinderen? Zorg er dan voor dat er ook als een kind een voedselallergie heeft, altijd iets lekker is voor hem/haar. Dit doe je bijvoorbeeld door de ouder(s) te vragen om een trommeltje met lekkers achter te laten voor het kind waar je altijd iets uit kunt halen als dat nodig is.

Hoe vermijd je prikkels die astmaklachten bij baby’s en peuters verergeren?

Om astmaklachten zoveel mogelijk te voorkomen is het belangrijk om de prikkels die de astmaklachten bij een baby of peuter verergeren, zoveel mogelijk te vermijden. Zowel thuis, als in de kinderopvang. Dit kan best een uitdaging zijn, zeker in de kinderopvang. Het belangrijkste is om te weten of de baby of peuter die jij opvangt allergieën heeft en welke niet-allergische prikkels zijn/haar astmaklachten verergeren. Bespreek dit met de ouder(s) en vraag ze ook om het door te geven als daar iets in verandert. Verder geven we je graag een aantal tips, die je kunnen helpen bij het vermijden van prikkels (natuurlijk is het ook belangrijk te kijken naar wat haalbaar is voor jouw opvanglocatie):

Vermijdt de dingen waar de baby of peuter allergisch voor is.
Zorg voor een goed binnenklimaat, let daarbij ook op de luchtvochtigheid.
Draag geen parfum en geen sterke deodorant. Deodorantrollers zijn vaak minder sterk van geur.
Zorg dat er geen rooklucht binnen kan komen op de groep. Rook je? Ben je er dan van bewust dat deze lucht ook in je kleding kan gaan zitten. En misschien is het ook mogelijk te voorkomen dat er direct of dichtbij bij de ingang van je opvanglocatie gerookt wordt?
Was beddengoed, slaapzakken, hydrofiele doeken e.d. met een wasmiddel zonder sterke geur en gebruik geen wasverzachter. Als je de was binnen droogt, bedenk je dan dat dit voor meer vocht in de ruimte zorgt.
Gebruik je verzorgingsproducten bij de baby of peuter? Vraag dan aan de ouder(s) of hij/zij daar tegen kan.
Gebruik je het voor andere kinderen op de groep of voor jezelf? Bedenk je dan dat dit astmaklachten kan verergeren. Let er daarom op dat de geur ervan niet te sterk is.
Ga je iets bakken op de groep of met de kinderen die je opvangt? Bak- en braadluchten kunnen astmaklachten verergeren. Vraag de ouder(s) of dit voor de baby/peuter die jij opvangt ook geldt. Is dat zo? Bak of kook waar kan dan in een andere ruimte en zorg voor een goede afzuiging.
Ga je in de winter naar buiten met de kinderen? Bedenk dan dat kou astmaklachten kan verergeren. Vraag de ouder(s) hoe hiermee om te gaan bij hun baby/peuter. Ook de wisseling van binnen naar buiten kan astmaklachten verergeren als de temperatuur binnen sterk verschilt van buiten.
Ouders van kinderen met peuterastma/astma-gerelateerde klachten krijgen vaak de tip om hun huis te saneren om zoveel mogelijk prikkels weg te halen. De tips die ze daarbij krijgen, kunnen ook handig zijn voor jouw opvanglocatie. Meer informatie daarover vind je hier.
Maak je uitstapjes met de baby’s/peuters die je opvangt? Denk ook dan even na over eventuele allergische of niet-allergische prikkels die je dan tegen kunt komen.

Astmamedicijnen in de kinderopvang voor baby’s en peuters

Als er behandeling van peuterastma nodig is, gebeurt dat bijna altijd met inhalatiemedicijnen, vaak puffers genoemd. Enerzijds zijn dat onderhoudsmedicijnen (ontstekingsremmers of luchtwegbeschermers genoemd), die dagelijks aan de baby of peuter gegeven dienen te worden. Vaak is dit ’s ochtends en ’s avonds en zul je daar bij het opvangen van de baby/peuter minder snel mee te maken krijgen. Anderzijds zijn dit de ‘noodmedicijnen’ (luchtwegverwijders). Deze dienen gegeven te worden bij toename van klachten, zoals benauwdheid, hoesten of een piepende ademhaling. In de dagopvang kan het voorkomen dat deze aan een baby of peuter moeten worden toegediend. Dit doe je met een puffer (inhalator) met voorzetkamer en neus-mondkapje. Zorg voor een rustige plek en laat het kind bij je op schoot zitten of in een kinderstoel. Belangrijk is vooral dat het kind goed rechtop zit. Het kapje dat bij de voorzetkamer hoort, dient goed over de mond en neus geplaatst te worden en de kin moet een beetje omhoog gericht zijn. Na het puffen is het van belang het gezicht van het kind schoon te maken en de mond te spoelen of de tanden te poetsen (bij hele jonge kinderen kun je een zacht doekje vochtig maken met water en daar het mondje mee schoonmaken). Meer informatie over het toedienen van astmamedicijnen aan jonge kinderen lees je hier.

Het belangrijkste is natuurlijk dat je weet hoe je de medicijnen toedient en wanneer je dit moet doen. Hoe een puffer met voorzetkamer werkt, verschilt per type. De ouder(s) kunnen je dit het beste uitleggen en laten zien. Bespreek ook met de ouder(s) hoe de voorzetkamer en het masker schoongemaakt moeten worden en hoe vaak dit moet gebeuren. Bij twijfel kun je ook kijken op www.inhalatorgebruik.nl, daar wordt per type voorzetkamer en puffer uitgelegd hoe deze werkt (inclusief filmpje).

Geef de medicijnen een vaste plek en zorg ervoor dat iedereen die op de groep waar de baby/peuter wordt opgevangen, weet waar ze liggen en hoe ze toegediend moeten worden. De vraag wanneer de medicijnen gegeven moeten worden, kan wat lastiger zijn. Er kan een vast schema voor zijn (zeker in periodes dat de astmaklachten sterker aanwezig zijn), maar het kan ook zijn dat het nodig is zelf een inschatting te maken wanneer de klachten dusdanig zijn toegenomen dat het geven van de noodmedicijnen aan de orde is. Deze inschatting kan lastig zijn (dat geldt ook voor de ouder(s)). Bespreek daarom goed met de ouder(s) welke klachten typerend zijn voor de baby/peuter en waar zij aan herkennen of het geven van noodmedicijnen nodig is of niet. Bij twijfel, bel de ouder(s) en laat de keuze aan hen.

Tips voor het contact met ouders van een baby of peuter met peuterastma/astma-gerelateerde klachten

Allereerst is het natuurlijk van groot belang om goed en duidelijk te communiceren met de ouder(s) van de baby of peuter. Een aantal tips daarbij zijn:

Maak concrete afspraken met de ouder(s) over wanneer medicijnen gegeven moeten worden. Vraag ze daarbij of zij iedere keer als de baby/peuter gebracht wordt aan willen geven of en wanneer medicijnen gegeven dienen te worden.
Maak ook concrete afspraken met de ouder(s) over wanneer ze gebeld willen worden (bijvoorbeeld bij welke klachten of wanneer medicijnen niet binnen een bepaalde tijd werken).
Vraag aan de ouder(s) hoe de astmaklachten van de baby/peuter eruitzien en welke prikkels de astmaklachten verergeren.
Laat de ouder(s) uitleggen en voordoen hoe de medicijnen toegediend moeten worden. Vraag ook naar eventuele schoonmaakinstructies.
Spreek met de ouder(s) een vaste plek af waar ze de medicijnen neerleggen. Laten ze de medicijnen daar altijd liggen? Spreek dan ook met ze af dat ze regelmatig moeten controleren of er nog voldoende medicijnen in de puffer zitten.
Praat niet alleen met de ouder(s), maar zeker ook met het kind als het daar oud genoeg voor is. Vertel het kind dan dat hij/zij altijd naar jou of één van de medewerkers toe mag komen als hij/zij benauwd is of andere klachten krijgt.

Vertellen over astma aan de andere kinderen die je opvangt

Werk je op een peutergroep of peuterspeelzaal en heb je een kind met peuterastma/astma-gerelateerde klachten in je groep? Maak dit dan ook bespreek met de andere kinderen. Zeker als het opvalt dat het kind wel eens benauwd is, vaker hoest of moet puffen. Heb je een beeldscherm of digibord op je groep? Dan kun je daarvoor onze webpagina voor kinderen van 0-6 jaar gebruiken. Je vind op deze pagina ook kleurplaten om uit te printen. Verder vind je hier het boekje Anna heeft astma. Hierin wordt aan kinderen uitgelegd wat (ernstig) astma is.